Saturday, March 12, 2011

"Hier in Deutschland is alles veel mooier en beter"


Vijf dagen na de laatste landelijke verkiezingen in het Derde Rijk, een maand na de Anschluß, schrijft een meisje in Wiesbaden deze brief aan mijn 15-jarige toekomstige grootmoeder.

De schrijfster, Inge, is waarschijnlijk Duits maar schrijft in goed Nederlands. De adressering en de brief zelf gebruiken een leesbaar schoolhandschrift maar haar eigen adres, achterop de envelop, is met zichtbaar gemak in Sütterlinschrift geschreven.

Ze vraagt hoe het met een aantal klasgenoten van mijn oma gaat en lijkt zelf ongeveer dezelfde leeftijd te hebben, met net de Mittelschule achter de rug. Het is niet de eerste keer dat ze elkaar schrijven; mijn oma heeft haar eerder een brief en een zakdoekje gestuurd. Inge spreekt over de drukte in het Geschäft en kennelijk wist mijn oma om wat voor soort bedrijf het ging. Het is niet duidelijk hoe beide meisjes elkaar kenden.

Oma leeft nog, maar we kunnen het haar niet meer vragen.

In de helft van de brief die ik hieronder sic reproduceer gaat Inge de feestelijke gebeurtenissen van de afgelopen weken langs.

Wiesbaden, d.15.4'38

Lieve Froukje,

[...] Zeg hier is veel gebeurd sinds jouw laatste brief. Dadelijk daarop was hier Karneval. Weet je wat dat is? Nee he. Dan lopen hier alle mensen maskiert om en je mag alles doen wat je wilt Verder is er ook nog een kermis en als je daar over loopt, kommen zo maar de jongens op je toe, en je wordt om de hals of in de arm gepakt, zo gek mogelijk Voor 3 weken waren hier 1000 kameraden uit Oostenrijk Zeg, dat waren leuke jongens, veel lustiger als hier en in Holland. En prachtig jodeln en zingen konden ze! Ik heb ook een paar kennen geleerd. Maar nu zijn ze weer weg. Dat Oostenrijk bij Deutschland gehoord dat weet je wel hè of niet? Vorige week was hier Frühlingsfest, dus alweer kermis. Zeg hier in Deutschland is alles veel mooier en beter als in Holland ook geeft het hier lang niet zoveel werklozen meer als daar. Daar heeft onze "Führer" wel voor gezorgd. Zondag moesten alle mensen boven 20 jaar stemmen. Van Oostenrijk hebben 99,75% voor Adolf Hitler gestemmd, en in Deutschland 99% Fijn he. Dat was een feest toen het bekend gegeven werd. Zelf was hij ook zo blij. Dat kun je wel begrijpen. Hebben jullie Zaterdagaven zijn rede gehoord en verstaan? Ik kan je zeggen, prachtig. Hier vlattern van alle huizen de vlaggen. Nu moet je, je dat niet zo voorstellen zo als in Holland, want hier heeft elk huis 3 of 4 etagen en elke etage wordt van 2 of 3 familie's bewoond, dus van een huis waaien minsten 10 flaggen. Als je hier door de straten loopt zie je alleen allemaal zwart, wit, rode Hakenkreuzfahnen. Dat lijkt heel mooi. Ik hoop dat je hier zelf eens heen kan komen, zodat je alles eens met eigen ogen aanzien kunt. In Holland wordt zeker weer veel onzin over ons gesproken hè. Maar geloof er maar niks van, want het is toch niet waar. Ik zal je in de volgende weken eens een paar tijdschriften sturen, dan kun je het zelf lezen en zien, hoe het hier is. [...]

Nu wel te rusten. Ik wens jou en je familie "Fröhliche Ostern".
Hartelijke groeten van je vriendin Inge.
Nu, 73 jaar later, is Adolf Hitler soms de grotesk symbolische belichaming van het absolute kwaad, soms een tragische figuur, en langzamerhand soms een grap. Wat hij bijna niet meer is, en voor Inge nog wel was: echt.

De werkelijkheid van Adolf Hitler, Inge, mijn oma, uiteindelijk van ons allemaal, lijkt op het moment zelf zo concreet. De sporen die ze nalaat zijn echter, ten goede of ten kwade, opmerkelijk vluchtig.



Addendum 13032011: Maar ook weer niet zó vluchtig. De familie verzoekt te vermelden dat mijn oma geen sympathie voor de nazi's had.

11 comments:

  1. Echt even stil van.

    ReplyDelete
  2. Inge was waarschijnlijk een pen-friend, een fenomeen dat vermoedelijk in de mode raakte in het verlengde van de Volkenbond. Ik heb de naam Inge nooit van m'n moeder gehoord. We hebben uit andere erfenissen meer brieven en kaarten van 'penvrienden' gevonden, dus het was een gebruikelijk iets, zelfs misschien gestimuleerd op de Mulo (= middelb.school).

    ReplyDelete
  3. Je vraagt je af waar die overige 0.25% op gestemd heeft.

    ReplyDelete
  4. En, maar dat moge duidelijk zijn: WAT. GAAF. DIT. Historisch gaaf, egodocumenteel gaaf, en niet in de laatste plaats taalkundig gaaf.

    ReplyDelete
  5. Ook dit verhaal weer met veel interresse gelezen. De lieve onschuld van de beide meisjes. Zo mooi. Wat jammer dat meneer Hitler dat heeft moeten verpesten.

    Ingrid Roffel

    ReplyDelete
  6. Wat Drabkikker zegt.

    Eliza

    ReplyDelete
  7. In mijn naïviteit dacht ik: dat zag er vast inderdaad heel vrolijk uit, al die wapperende Duitse vlaggen. Ik had er even niet bij stilgestaan dat dat toen geen onschuldig zwart-rood-geel was... Daar werd het beeld in mijn hoofd extra akelig van.

    ReplyDelete
  8. Als dit griezelig is, dan op dezelfde manier als dat de brave schilderijtjes die Hitler maakte griezelig zijn; namelijk niet, totdat je de context weet. Ik twijfel er niet aan dat Inges enthousiasme oprecht en onschuldig is. Ik denk dat als je land na twintig jaar echt héle vervelende leefomstandigheden eindelijk weer een beetje opkalefatert, je weer eens een brood kan kopen dat geen twaalmiljard mark kost en er op de koop toe overal vlaggetjes aan de gevels hangen, je gemakkelijker voor lief neemt dat sommige van ome Adolfs ideeën misschien niet helemaal stroken met de jouwe.

    ReplyDelete
  9. Niets mooier dan persoonlijke brieven te lezen - het geeft op een eerlijke manier aan hoe mensen dachten. Voor wie meer hierover wil lezen, kan ik dit boek erg aanbevelen: https://m.bol.com/nl/p/ik-denk-zoveel-aan-jullie/1001004005745295/

    ReplyDelete
    Replies
    1. Oeh, interessant. Ik denk dat als dat allemaal bewaard was gebleven het al eens gepubliceerd was, maar het heeft mij altijd een interessant project geleken een boek te maken met de brieven van kinderen aan Hitler. Hij moet stapels post gekregen hebben, van Sinterklazige verzoeken tot "Wanneer komt pappa terug van het Oostfront?"

      Delete