Alle kleuren van de veren van een pauw

Wat het Boeddhisme dan weer níet heeft, is een geloofsbelijdenis. Maar dat wil niet zeggen dat er geen principes zijn waarvoor geldt dat je gewoon geen boeddhist bent wanneer je ze niet voor waar aanneemt. Misschien wel een toffe peer, maar géén boeddhist.

Zo'n onoverkomelijk principe is het idee dat a) alles, maar dan ook alles, een oorzaak heeft en b) geen enkele handeling zonder gevolgen blijft. (Maar dan ook geen enkele; ook niet die kleine dingetjes die waarschijnlijk niemand heeft gezien en waarvan je eigenlijk zelf vindt dat ze niet tellen...)

Dit proces noemen we afhankelijk ontstaan (of [inter]dependend origination in het engels), of, in betrekking op iemands 'individuele' ervaring, karma.

Karma walks the fine line tussen nihilisme ('alles is toeval') en eternalisme ('alles ligt vast'). Aan de ene kant overkomt niets je zomaar, maar aan de andere kant is je toekomst een onbgeschreven blad. Je hebt, hier en nu, een kans om er iets van te maken.

De reden dat Boeddha überhaupt over karma begon was om zijn leerlingen duidelijk te maken dat het uitmaakt wat je doet, denkt en zegt. Dat het loont om geen eikel te zijn. Het ging hem er niet om om uit te leggen waarom de wereld zo is als ie is.

De verklarende kracht van het idee is ook niet zo heel groot: we hebben namelijk nogal véél karma. En we bestaan uit nogal véél afzonderlijke dingetjes. Die allemaal een oorzaak hebben. In een soetra wordt gezegd dat alle kleuren van de veren van een pauw een specifieke karmische basis hebben. Hoe en wat is echter zo complex dat alleen een Tathagatha, een volledig verlicht wezen, het helemaal kan overzien.

Maar veel mensen willen toch graag weten hoe het dan komt dat kennelijk bepaald karma nu tot uitdrukking komt en ander karma niet. Daar is gelukkig een algemene uitleg over en het is de moeite waard die even aan te halen (op basis van Khenpo Ngakchung's boek A Guide to the Words of My Perfect Teacher, p. 78):

Die met het grootste effect,
die het meest nabij zijn, die het meest gewend zijn,
die het eerst ontstaan zijn-
Díe handelingen komen het eerst tot rijping.

Met andere woorden: waar al het andere gelijk is, komt eerst het sterkste karma tot uitdrukking. Dan karmische indrukken die het nauwst aansluiten bij de huidige situatie. Daarna die, die in je gewoontepatronen passen. En tenslotte het karma dat al het langst op de plank ligt.

Makes sense, no? Het tweede stapje verklaart bijvoorbeeld waarom mensen zelden verdrinken in bed.

Ik hoop wel dat ik dit riedeltje nou eens een keer uit mijn hoofd leer...

(Picture: Peacock feather, uploaded to Flickr by ~Panache)