Monday, January 5, 2009

Dichters sterven arm, onbekend en ongelukkig

Een tirade over poëzie, auteursrechten & het internet

Dit is een beetje lang, maar lees het toch maar;
Misschien dat je d'r wat aan hebt...


-Homeros, Inleiding tot de Ὀδύσσεια (verloren gewaand)

Zo af en toe doe ik eens een poging om het verschijnsel poëzie aan de man te brengen.

En dan met name mijn eigen gedichten, uiteraard. Dat is ook deels waar het me met Blinde Schildpad om begonnen is. De ervaring leert echter: poëzie kan de meeste mensen geen hol schelen. En dat is dan weer niet zo erg natuurlijk. Ik betwist dat over smaak niet valt te twisten, maar niet dat zulks weinig zin heeft…

Ik geloof echter niet dat poëzie zo'n uitzonderlijk beschavende kracht heeft dat het een halszaak is om koste wat het kost elke Neêrlandsche kapster, visboer en klinisch psycholoog Keats en Van Ostaijen door de strot te douwen.

Laten we mekaar geen mietje noemen en er eerlijk voor uitkomen dat, als met elke kunst, het eerste doel van de poëzie entertainment is. Eventuele verheffende fall out is dan gewoon mooi meegenomen. (Als u met het woord entertainment een beetje voor lul staat bij de Rotary, mag u het om mij ook 'het verschaffen van esthetische ervaringen' noemen, hoor. Lood, oud ijzer.)

Maar juist de geringe interesse in, en het beperkte belang van, het hele verschijnsel maakt dat wat ik zo ga zeggen zo on-voor-stel-baar belangrijk is.

Dichters, schrijvers, woordsmeden en satiristen: sluit uw werk toch niet op achter dat achterlijke c'tje in die cirkel! Ontsiert uw meesterwerk toch niet met een potsierlijk all rights reserved!

Het is niet nodig.

Sterker nog: het schaadt uw zaak.


Waarom u arm, onbekend & ongelukkig zult sterven

Laat mij u nou eens haarfijn uitleggen waarom. De vragen zijn: wat wilt u bereiken met het voorbehouden van alle rechten op uw werk? U wilt het ergens tegen beschermen, nietwaar? Maar waartegen? En heb dat zin?
  • U wilt zelf in de hand houden waar uw werk verschijnt.
Ja, hallo! Wilt u nou gelezen worden of niet?

Of bent u bang dat iemand uw gedicht publiceert met de opmerking erbij dat dit nou typisch een voorbeeld is van een klotegedicht. Maar wat dan nog? Daar staat u toch boven? Ook als uw gedicht geen klotegedicht is, zullen er allicht mensen zijn die het toch een klotegedicht vinden.

Als dergelijke ongewassen bruten dan toch de moeite nemen om uw werk onder de aandacht te brengen, lijkt mij dat alleen maar in uw voordeel. Alle kans immers dat iemand het leest die het anders niet had gelezen. En dat die het wél mooi vindt. Ka-tching!
  • U bent bang dat men uw werk verkeerd zou begrijpen als men het niet rechtstreeks van u krijgt.
In dat geval wil ik u adviseren uw werk alleen aan uw kinderen te laten lezen zolang ze nog young and impressionable zijn. Heeft u dan tot hun puberteit een volmaakt publiek aan. Op de vrije markt heeft u echter niets te zoeken.
  • U bent bang dat anderen uw werk veranderen of verminken.
Na, und? Als u nu unieke objecten zou maken, schilderijen of beelden, zou dat misschien nog jammer zijn (als het geen verbetering is). Maar literatuur komt sowieso al alleen in de vorm van reproducties bij uw publiek aan. Wat maakt u het uit dat iemand, een vakzuster overigens, scabreuze pastiches van uw gnostische vilanellen pent?

Het gebruiken van ([al dan niet gemodificeerde] delen van) oorspronkelijk werk in nieuw werk heet trouwens remixen en het is hip. Get with the times, mofos. Probeer het zelf eens.

En ook hier geldt: alle kans dat het u weer nieuw publiek oplevert.
  • U wilt geld verdienen met uw werk.
Blinde Schildpad wenst u succes! In dichtersland betekent dit dat u waarschijnlijk bundels uitgeeft. Maar wat is het precies dat u probeert te verkopen? Is dat uw poëzie zelf of de sfeer van authenticiteit die met zo'n pakkie papier meekomt?

Vandaag de dag is dat het laatste, als het goed is.

Als u verstandig bent, zet u namelijk uw werk op internet. Helemaal. Alles. Kosteloos. Ten eerste bent u dan vindbaar. En niet alleen op uw naam, of op de titels van uw publicaties, maar ook op het snedige aforisme dat mijn tante Bep aan uw werk heeft ontleend.

Ten tweede kunnen alle geïnteresseerden u dan naar hartelust besnuffelen. En als ze u dan echt helemaal te gek vinden, willen ze misschien ook wel een boekje van u kopen. Gewoon om "iets" van u in de kast te hebben staan. Tip: verkoop al uw bundels gesigneerd en genummerd. Het zijn er vast niet zoveel dat dat een tijdrovende klus wordt. Of plak er stukjes in van het dekbed waarop u uw creatieve katzwijmen doorbrengt.

Het hoeft niet echt te zijn, als het maar authentiek is.

Of zie het zo: uw werk gratis en zo vrij mogelijk online verspreiden is net zo iets als voordragen op een festival of in uw buurtcafé. Tenzij u echt suckt of u uw bundels belachelijk duur wenst te verkopen, kan het godsonmogelijk in uw nadeel werken. En denkt u eens aan alle middelbare scholieren die u zo kunnen lezen voor hun lijst Nederlands!
  • U wilt voorkomen dat anderen uw werk plagiëren.
Vooruit, da's redelijk. Maar dat is ook op andere manieren op te vangen, zonder uw werk moreel volledig ontoegankelijk te maken. Hieronder daarover meer.

Trouwens, als u dan toch geplagiëerd wordt en u weet in de media-aandacht voor de rechtszaak een beetje sympathiek over te komen, is dat weer goed voor uw naamsbekendheid, niewaar? Had ik al ka-tching! gezegd?

Samenvattend: wie zijn poëzie niet online zet zonder al te veel restricties, stevent af op de berooide, miese vergetelheid die hij verdient.


De oplossing: Creative Commons

OK, maar wat dan?

Creative commons, mensen. Bestaat al sinds 2001. Iesj gratiesj. Creative Commons is een organistie van lieden die het goed voor hebben met de wereld en u de mogelijkheid bieden om doortimmerde auteursrechtlicenties aan uw werk te hangen, zonder dat u dat enige moeite kost. Deze licenties komen in verschillende graden van hardheid. Klinkt moeilijk, maar ze hebben een uitvraagmoduletje om u te helpen kiezen. Wijst zich praktisch vanzelf.

Om even een aanschouwelijk voorbeeld te geven: in het colofonnetje in de zijbalk van blindeschildpad.nl (uw rechts, onderaan) staat dit logo.


Dit verwijst en linkt naar de Creative Commons BY, NC, SA licentie. Het betekent dat u alles wat ik hier schrijf mag
  • kopiëren, verspreiden en doorgeven
  • remixen - afgeleide werken maken.
U bent er hierbij echter aan gebonden om:
  • mij als bron te vermelden
  • mijn werk niet voor commerciële doeleinden te gebruiken
  • mijn werk of remixes daarvan onder dezelfde of een gelijkwaardige licentie te verspreiden.
Met andere woorden, doe wat u wilt, zolang ik maar een deel van de kudos krijg en u er niet rijker van wordt dan ik. Onredelijk? Inderdaad, ik dacht het niet.

Geef't maar toe: u wil dit ook.

Maar dus?

Mijn advies? Begin een blog. Da's makkelijk. En da's óf kosteloos óf goedkoop. Mik uw verzen d'r op. Hang er een CC-licentie aan. Ik garandeer* u dat u binnen een week steenrijk, wereldberoemd & dolgelukkig bent.

Gaat heen en laat u vermenigvuldigen.

*) Blinde Schildpad accepteert geen enkele verantwoordelijkheid voor het niet uitkomen van zijn garanties.

6 comments:

  1. Ha Schildpad,

    Dank voor je betoog. Heb op mijn blog een reactie op je reactie geplaatst.

    Alle goeds,

    Tsead

    ReplyDelete
  2. Beste Schildpad,

    Ondanks uw trage voorkomen moet ik zeggen dat u wat betreft bovenstaande gelijk een rappe haas overkomt. En applaus hiervoor, aangezien ieder wezen boven zichzelf uit kan stijgen.

    Ik deel uw mening volkomen, helaas schijnt een ware 'paradigma shift' (u wel bekend) welhaast noodzakelijk om tot een dergelijk inzicht te komen. Men moet de mens wat tijd gunnen....

    Er is daarentegen een c-tje wat mij wel degelijk aanstaat (naast het dubbele cc-tje). Zie hier:
    http://en.wikipedia.org/wiki/Copyleft

    Mag ik daarnaast (als u het niet reeds met genoegen heeft geconsumeerd) het boek Remix van Lawrence Lessig aanraden? Zijn andere werk is ook zeer te pruimen.

    Hoezee en gaat zo voort!

    Janneke

    ReplyDelete
  3. Dag blinde schildpad,
    En met uw verhaal is het ook maar weer bewezen dat je geen marketing gestudeerd hoeft te hebben om aan marketing te doen. En daarmee ga ik dan maar op zoek naar een nieuw levensdoel in mijn leven. Misschien dichten...letterlijk...

    PS. Van Tsead Bruinja had ik nog nooit gehoord, maar heb onder de indruk inmiddels wel al gestemd! Dank daarvoor.

    ReplyDelete
  4. Dag bl.sch.p.

    Ik vond dit een fraaie tirade. Dit is een nieuwe kijk op de zaken. Daar ben je toch goed in. Leerzaam!!

    ReplyDelete
  5. Je vecht voor de goede zaak. CC-licenties willen in Nederland geloof ik nog niet echt aanslaan. (Op een paar uitzonderingen na.)

    Zelf liet ik me een paar jaar geleden overtuigen door (de jou vast wel bekende) schrijver/activist Cory Doctorow met wie ik een interessant telefoongesprek heb gehad over CC-licenties.

    Bedankt voor je commentaar op de CB (al sloeg het meer op de gratis downloads dan het gedicht geloof ik). Hoe dan ook: voorlopig stop ik niet met CC-licenties.

    ReplyDelete
  6. @Dennis Gaens: Ja, sorry. Ik had ook iets aardigs moeten zeggen over je prima vers, maar was verblind door de kans om een oplawaaitje uit te delen in het copyfight (Doctorow's woord, meen ik).

    Ik had een beetje gehoopt Tseas Bruinja ervan te kunnen overtuigen dat hij het promoten van het creatief gemenebest in zijn campagne voor het DdVschap op moest nemen. Het lijkt er echter op dat hij meent dan geen geld meer te kunnen verdienen.

    Dit lijkt mij nonsens, maar ik heb nog niet de tijd gehad een fiks polemisch repliek te pennen. Ik hoop dit ergens deze week echter nog wel te doen...

    't Is belangrijk.

    ReplyDelete